Tín ngưỡng hướng về con người

10:40 SA @ Thứ Ba - 10 Tháng Năm, 2016

Trong đạo Phật, Thích Ca Mâu Ni là ông tổ của đạo Phật, còn gọi là Đức Phật. Trong đạo Thiên Chúa, chúa Giê su (Jésus Christ) là vị thánh, các tín đồ gọi Ngài là "Đức chúa". Sự ra đời của hai vị này (cũng là sự ra đời của hai đạo này), rất khác nhau, mỗi vị, mỗi tôn giáo mỗi cảnh.

Như chúng ta đã biết cách đây hơn 2.500 năm, Thái tổ Đạt Ma (còn gọi là Tất Đạt Đa) sống trong cảnh vương giả nhưng lại rất trầm tư, đầy lòng trắc ẩn và đã bỏ cuộc sống đó để trở thành một Cơ Đàm đạo sĩ, đi khắp các nẻo đường để theo học thầy nọ, sư kia, rồi trải nghiệp), tu luyện trong rừng sâu núi thẳm rất nhiều năm mà vẫn không tìm ra được chân lý để sống. Rồi một lần Ngài quyết định ngồi suy nghĩ những điều trăn trở dưới một gốc cây bồ đề không ngưng nghỉ suốt ngày này qua ngày khác. Thế rồi đến ngày thứ 49 khi vầng sao ai vừa ló sáng trên bầu trời, Ngài nhận ra đã thu nhận được đạo bồ đề và Ngài "giác ngộ" tìm được ra chân lý, tìm ra đạo Đời để sống. Đạo Phật mà Ngài tìm ra là một triết lý sống thoát khỏi bể khổđể tới được cõi Niết Bàn.

Ra đời sau đạo Phật vài thế kỷ, đạo Thiên Chúa có nguồn gốc sâu xa từ một thực tế bi đát nhất của dân tộc Do Thái. Vào khoảng năm 585 đến 538 trước Công nguyên, những người dân Do Thái phải sống trong đất nước chiến tranh loạn lạc, tan nát, lưu đày bởi sự xâm chiếm thống trị của đế quốc La Mã. Vì không còn đất sống trong trần gian trong lúc tuyệt vọng, bi đát, đen tối nhất, những người dân Do Thái chỉ còn biết hướng lên trời cao mơ ước vào một quê hương yên bình của họ ở trên đó và cho rằng trên trời cao mới là Thiên quốc của họ. Đó là một mơ ước, một khát vọng, một niềm tin để họ sống trong những thời khắc bi ai nhất.


Trong đạo Phật, ngôi vị cao nhất là Đức Phật (Đức Phật Thích Ca Mâu Ni). Trong đạo Thiên Chúa ngôi vị cao nhất là Thượng Đế (Dieu, Goá), còn gọi là " Đấng Sáng tạo" (Le Créateur, The Créator) hoặc "Đấng Toàn năng" (Dieu tout puissant, the Almyghty). Vấn đề sự hiện diện, sự tồn tại của hai ngôi vị này là như thế nào cũng là một vấn đề được nhiều người quan tâm. Sự hiện hữu tồn tại của Đức Phật thì giản đơn hơn; vì theo truyền thuyết của Kinh Phật thì Ngài là "người trần, mắt thịt", sống ở thế gian (có lý lịch rõ ràng). Nhưng sự hiện hữu, tồn tại của Thượng Đế phải được chứng minh là có thật, sẽ khó khăn hơn, vì Ngài ở tít tận mãi trên cao. Biết hình hài của Ngài thì mỗi tín đồ Thiên Chúa giáo lại hình dung ra Ngài theo cách chiêm nghiệm của mình. Đối với các triết gia là tín đồ của đạo Thiên Chúa, họ tin là Thượng Đế hiện hữu bằng những chứng minh theo những luận lý, giản đơn vì họ là những nhà khoa học. Và trong quá khứ, các nhà triết học được gọi là các triết gia lớn của các thời đại, ngoài những học thuyết mà họ nêu ra, thì việc bàn đến Thượng Đế là vấn đề then chốt không thể bỏ qua.

Chẳng hạn như Aristote, S.Thomas d' Aquin, Locke... dựa vào vũ trụ luận để chứng minh là Thượng Đế hiện hữu. Các nhà triết học này lập luận rằng: mọi việc phải bắt đầu từ một nguyên nhân đầu tiên (La Cause premier, first cause - Đệ nhất nguyên nhân), R.Descartes chứng minh sự hiện hữu của Thượng Đế bằng thuyết vật lý kinh viện: Vũ trụ, thiên nhiên hoạt động theo những chu trình, quy luật. Phải có người đặt ra những quy luật như vậy. Đó chính là Thượng Đế. E.Kant lấy kinh nghiệm đạo đức của con người đế chứng minh là Thượng Đế hiện hữu. Từ khi xuất hiện, loài người sống trong đời sống luôn luôn tuân theo những quy luật của đạo đức: biết thương yêu, biết căm giận, luôn muốn làm điều thiện, chống lại điều ác... Ai là người đưa ra những mệnh lệnh về đạo đức (moral commander) như vậy? Chính là Thượng Đế. Có thể kể ra khá nhiều cách giải thích về sự hiện hữu của Thượng Đế của các nhà triết học trong lịch sử triết học phương Tây, nhưng tựu trung họ chứng minh điều này chủ yếu dựa trên cơ sở của Bản thể luận (Ontologie), Vũ trụ luận (Cosmologie) và Mục đích luận (Téléologie). Vào cuối thế kỷ XIX triết gia Đức F.Nietzsche tuyên bố: "Thượng Đế đã chết!". (Trong tác phẩm "La Gai Savoir") để muốn tôn xưng sức mạnh của con người (thuyết Siêu nhân). Thượng đế đã chết thì con người có quyền làm tất cả. Phải hiểu rằng Nietzsche nói "Thượng Đế đã chết!", không phải là không có Thượng Đế, mà đã từng có. Thượng Đế, nhưng Thượng Đế đã chết, sức mạnh con người sẽ thay thế Ngài. Jesartre khi bàn về Thượng Đế, ông nói rằng: Thượng Đế chỉ là một ảo giác của loài người. Khi con người sống trong xã hội thấy không thể nào yên thân được trong những điều kiện khốn khổ, đắng cay, ngột ngạt, o bế, thì người ta mơ tưởng đến một đấng "Toàn năng để giúp đỡ họ". Đấy là chuyện của các nhà khoa học, của các triết gia, còn đối với các tín đồ, họ mặc nhiên cho rằng Thượng Đế tồn tại, Thượng Đế hiện hữu, họ không chứng minh điều ấy theo kiểu giải thích bằng luận lý, mà giải thích điều đó bằng tình cảm thiêng liêng, bằng những đức tin thành kính của mình. Trong Đạo thiên chúa " Cứu rỗi" tâm của đạo này. Cứu rỗi là một hồng ân của Chúa. Con người không được Chúa cứu rỗi sẽ sống với đầy những nỗi bi đát khổ đau Theo Kinh Thánh: A dam và E va thay vì ăn trái táo trên cây Nhân Sinh lại ăn trái táo trên cây Cấm, ăn xong hai người thấy xấu hổ vì nhận ra sự trần truồng của họ, và họ vội hái những cành nho để che lấp những thân hình lõa thể của mình rồi chạy trốn khỏi vườn Địa Đàng. Và họ chịu lời phán xét, kết án của Chúa là đã mắc "Tội Tổ tông" (Fathes'lsins) Có thể hiểu trái Cấm là biểu tượng của sự hiểu biết: Mắc Tội Tổ tông là loài người đã biết được những khoái lạc, những ham muốn, những dục vọng, những mơ ước, những khát khao... trong cuộc đời. Có ham muốn được gọi là tốt, có ham muốn được gọi là xấu (ham muốn xác thịt, ham muốn chiếm hữu, ham muốn hưởng thụ, ham muốn quyền lực...) và ở đời ham muốn cái được gọi là xấu bao giờ cũng thường hấp dẫn, cũng lôi cuốn con người với nhiều ma lực.

Và nếu không biết "sám hối" không xin "rửa tội" để được Chúa "Cứu rỗi" thì khi chết sẽ không được lên Thiên Đàng mà sẽ bị đẩy xuống địa ngục (Le Enfer) sống với những tội đồ, quỷ dữ. Chúng ta thấy trong lịch sử hội họa phương Tây ở thời cổ điển và nhất là thời Phục hưng khá nhiều họa sĩ nổi tiếng vẽ cho nhà thờ, cho giáo đường những bức tranh về chủ đề những người đàn ông, đàn bà, con trẻ lõa thể sống quây quần với nhau cùng Chúa và các tông đồ. Đó là thờ kỳ con người sống còn rất thanh thản, trong trẻo, thánh thiện - sống theo lẽ tự nhiên, theo sự sắp đặt của Chúa, chưa nếm mùi trái cấm và chưa mắc "Tội Tổ tông". Tức là chưa mắc tội hiểu biết, ham muốn đủ điều.

Ở đạo Phật không có vấn đề "Tội Tổ tông", nhưng đạo Phật lý giải trong cuộc đời con người luôn luôn bị lôi cuốn vào những điều tham - sân - si. Đó là những bản năng xấu của con người (cũng có thể gọi là một tội lỗi truyền kiếp) nếu không tu luyện gian nan theo những điều Đức Phật dạy bảo cũng sẽ bị trừng phạt bởi thuyết "Luân hồi", "nhân quả", "quả báo" của đạo Phật. Tức là "Gieo gió gặt bão" anh làm những điều xấu, điều ác thì lại nhận về mình những điều ấy ở đời, và sẽ bị dư luận, bị xã hội nguyền rủa, lên án, đấy cũng là một "địa ngục" nhưng không phải ở dưới Âm vương mà ngay trên trần gian, giữa xã hội....

Nếu xét theo hai hệ quy chiếu hướng nội, và hướng ngoại thì đạo Phật là đạo hướng nội, đạo Thiên Chúa là đạo hướng ngoại: Đạo Phật lấy Tâm làm gốc "nhất thiết duy tâm đạo". (Nghĩa là tất cả đều do cái Tâm). Tâm là nơi chứa chấp mọi điều tốt xấu, rộng hẹp, sáng tối...). Nhưng dù lấy theo đạo Phật quan trọng hơn hết là mỗi con người luôn có "Phật tính" ở trong mình. Nên đối với đạo Phật tu Tâm là vấn đề cốt tử. Đời có nhiều nỗi ham muốn tham, sân, si làm tâm luôn vong động, chao đảo khó lường, chỉ khi nào Tâm yên tĩnh lắng trong mới nhìn được mọi sự, mọi vật rõ ràng minh bạch, tìm thấy "phật tính" Tâm phật, "Phật tính" ở lòng ta giống như vầng trăng sáng in dưới đáy hở sâu, mặt hồ đầy sóng , gợn sóng thì không thể nhìn thấy được và chỉ nhìn thấy vầng trăng trong trẻo ấy khi mặt hồ yên ả phẳng lặng. Đạo Phật là đạo thực nghiệm, thực hành chân lý chứ không phải chỉ tụng kinh, gõ mõ học thuộc lòng với những bài kinh kệ, " Dùng sự để hiểu cái lý" (tức là thực hành tìm ra chân lý, để dẫn tới sự "Giác ngộ). Giác ngộ" trong đạo Phật hiểu như một trạng thái thăng hoa của tâm thức khi đạt đến trí tuệ tột cùng, đạt đến độ "toàn giác". Chỉ tu luyện đạt đến mức độ "Giác ngộ" mới có thể được giải thoát để "lên" sống ở cõi " Niết Bàn" (cái thoát là khi con người trút bỏ được mọi nỗi phiền muộn, lo âu, vương vắn... làm chủ được chính mình để tự tại trong đời sống). Gọi đạo Thiên Chúa là đạo hướng ngoại, vì các tín đồ luôn luôn hướng lên trời cao để mong gặp Chúa, đối thoại với Chúa, cầu nguyện nơi Thượng Để để mong được cứu rỗi. Nhưng xét cho cùng đạo Thiên Chúa - hướng ngoại để rồi lấy thêm tinh thần, nghị lực sức mạnh cho những công việc dưới trần gian của mình. Tức là cũng chỉ để hướng nội, hướng vào đời sống con người. Trên thế giới này, tất cả mọi đạo giáo, mọi tôn giáo dù có thờ các đấng, các vị thánh, các vị chúa các vị thần... ở dưới trần gian hay trên trời cao, ngoài vũ trụ, thì cũng đều hướng vào con người, vì con người, cho con người.


Cõi " Niết Bàn", cõi "Thiên đường" chính là những niềm tin, những đức tin, những mơ ước của con người sống trên trần thế. Nhiều người tuy coi mình là theo chủ nghĩa vô thần nhưng vẫn mơ ước về một"'công xã lý tưởng" và đây cũng có thể coi như một 'Thiên Đường"; ở thiên đường ấy mọi người sống . trong hòa bình, tự do, bình đẳng, thịnh vượng, tràn đầy hạnh phúc. Một cuộc sống ở một trình độ cao: "Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu". Đó là những niềm tin, những ước mơ.

Con người trong đời sống có cần đến những niềm tin, những đức tin để sống không? Pascal, nhà triết học Pháp thế kỷ thứ XVII một triết gia có thể hội tụ được cá hai nền triết lý Đông - Tây khi cho rằng: Con người muốn hiểu biết thế giới không chỉ dựa vào những nhận thức duy lý mà còn phải dựa vào những luận thức duy cảm. Ông nói: "Con người sống không có niềm tin, không có đức tin sẽ trở thành một quái vật"

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Tín ngưỡng

    07/08/2017Nguyễn Trần BạtLà một vấn đề vô cùng phức tạp, thực ra tín ngưỡng không phải là hiện tượng mê tín thuần tuý theo cách hiểu thông thường. Lịch sử cho thấy rằng các loại tín ngưỡng khác nhau có sức sống dai dẳng và ảnh hưởng lâu dài mà khó có hệ tư tưởng nào sánh được...
  • Tôn giáo và tự do tôn giáo ở Hoa Kỳ

    03/07/2015Ngô Tự Lập (2006)Cựu tổng thống Mỹ, người nhận giải Nobel hòa bình 2002, Jimmy Carter, trong cuốn sách mới nhan đề "Our Endangered Values" (Những giá trị đang bị đe doạ của chúng ta) đã phê phán mạnh mẽ sự cố chấp tôn giáo của chính quyền Bush...
  • Về vai trò của đạo đức tôn giáo trong đời sống xã hội

    06/11/2014Đặng Thị LanHiện nay, trên tinh thần đổi mới nhận thức về tôn giáo, Đảng và Nhà nước ta đã nhận đinh tôn giáo là nhu cầu của một bộ phận nhân dân, trong tôn giáo có những giá trị tốt đẹp về đạo đức, văn hóa. Vấn đề đạo đức tôn giáo đã được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Các giáo lý tôn giáo đều chứa đựng một số giá trị đạo đức nhân bản rất hữu ích cho việc xây dựng nền đạo đức mới và nhân cách con người Việt Nam hiện nay.
  • Thử bàn về biểu hiện của tôn giáo

    24/10/2014Đặng Nghiêm VạnLà sản phẩm của xã hội, tôn giáo tồn tại và thay đổi với xã hội loài người. Con người có nhu cầu vật chất, cũng có nhu cầu tinh thần trong đó có nhu cầu tôn giáo. Đã có một thời, mỗi một thị tộc, bộ lạc, một dân tộc đều có tôn giáo riêng của mình. Về sau, qua sự giao lưu văn hoá trong từng khu vực hoặc trên khắp toàn cần, bằng phương pháp hoà bình hay vũ lực, nảy sinh hiện tượng có nhiều tôn giáo phổ cập trên toàn cầu hoặc trong từng khu vực trên nhiều quốc gia, ngược lại có hiện tượng một quốc gia có nhiều tôn giáo...
  • Triết học tôn giáo phương Tây hiện đại

    31/10/2006Đỗ Minh HợpTriết học với một nghĩa nào đó là sự phản tư đối với văn hoá thời đại, Triết học tôn giáo không phải là một ngoại lệ, nó là sự phản tư đối với tôn giáo với tư cách một bộ phận, một hình thức của văn hoá. Cùng với chủ nghĩa thực chứng và chủ nghĩa phi duy lý, triết học tôn giáo tạo thành một trong ba khuynh hướng cơ bản của triết học phương Tây hiện đại. Chính vì vậy mà chúng tôi cố gắng giới thiệu những nét cơ bản của triết học tôn giáo hiện đại...
  • Vấn đề tôn giáo trong triết học phương Tây hiện nay

    22/08/2006TS. Đỗ Hiền LanTrong mấy thập kỷ trở lại đây, vấn đề tôn giáo càng trở nên phức tạp, hiện tượng cuồng tín tôn giáo và sự xuất hiện của nhiều dạng tín ngưỡng, giáo phái mớiđã làm cho giới học giả và các tổ chức chính trị trên thế giới thực sự lúng túng trong cách giải quyết vấn đề. Từ đó, các nhà triết học phương Tây lại trở lại nghiên cứu tôn giáo Sự nghiên cứu tôn giáo từ bình diện triết học giờ đây không chỉ để phê phán thế giới quan tôn giáo, chứng minh tính phi lý của nó hay luận chứng cho vấn đề Thượng đế có tồn tại hay không, mà họ đi sâu vào nghiên cứu mối quan hệ giữa tôn giáo và tính hiện thực, tôn giáo và đạo đức, tôn giáo và ý nghĩa cuộc sống...
  • Tôn giáo - Nếp sống - Giáo dục - Y tế

    18/08/2006Nguyễn Đức ĐànTrong lịch sử nhân loại, tôn giáo đã từng đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa của các dân tộc. Từ khi con người trở thành một sinh vật tự nhận thức được về mình và về thế giới xung quanh thì nhiều câu hỏi đặt ra không trả lời được: con người từ đâu mà ra? Con người sẽ đi đến đâu? Ai sinh ra vạn vật, muôn loài?... Bấy nhiêu câu hỏi đặt ra mà không giải đáp được đã dẫn con người đến các tín ngưỡng và từ các tín ngưỡng có tính chất dân gian đó, tổ tiên ta đã đi đến tôn giáo.
  • Sự xung đột giữa khoa học và tôn giáo

    04/08/2006Có hay không sự xung đột giữa khoa học và tôn giáo? Tôikhông nghĩ rằng văn bản của Thánh Kinh lại có thể hòa giảiđược với tri thức khoa học hiện đại. Phải chăng những khám phácủa vật lý hiện đại, địa chất học, thiên văn học, và sinh vật họcmâu thuẫn với câu chuyện được kể trong Sáng Thế Ký về sự sángtạo ra trời đất và con người...
  • Cái thiêng tôn giáo

    29/11/2005Hồ LiênÝ tưởng về sự thiêng liêng đã xuất hiện khá sớm trong bước chuyển từ con người động vật thành con người xã hội. Ý tưởng ấy là sản phẩm của đời sống xã hội, khi nhu cầu gắn kết các thành viên của cộng đồng đòi hỏi một đức tín về nguồn gốc thánh thần và ý nghĩa cao quý của cuộc sống con người.
  • Tôn giáo và văn hoá ảnh hưởng tới tiến bộ ra sao?

    10/09/2005Stephen EvansLord Tebbit là một bộ trưởng quan trọng trong chính phủ của bà Margaret Thatcher khi xưa, nói: "Hồi giáo không hề cải cách kể từ khi được sinh ra, đến nỗi mà không có nơi nào trong thế giới Hồi giáo thực sự đưa ra được những tiến bộ về khoa học, nghệ thuật, văn chương hay công nghệ trong vòng 500 năm qua"...
  • Tôn giáo có ý nghĩa gì?

    15/07/2005F. Engels trong tác phẩm Chống During đã chỉ ra bản chất của Tôn giáo: “Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư ảo – vào trong đầu óc của con người – của những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày của họ, chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang hình thức những lực lượng siêu trần thế”.
  • xem toàn bộ