Những mặc cả trong việc lựa chọn mô hình

09:10 CH @ Thứ Ba - 04 Tháng Bảy, 2006

Nhớ lại thời kỳ bao cấp, mặc dù chưa phải đã hết khó khăn, nhưng chúng ta ít khi phải thấy cảnh thất nghiệp, ăn xin. Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều tương đối nghèo…

Bạn đã bao giờ bắt gặp những đứa trẻ nằm ngủ chòng queo trên hè phố chưa? Hay cảnh hàng trăm người ngừ vật vờ chờ được bán sức lao động. Bên cạnh những tiến độ vượt bậc về kinh tế, trên đây là những “phản ứng phụ” khó tránh khỏi của cơ chế thị trường. Tuy nhiên, khi gặp những cảnh như vậy ngoài băn khoăn ra, bạn không làm được gì nhiều.

Nhớ lại thời kỳ bao cấp, mặc dù cuộc sống chưa phải đã hết khó khăn, nhưng chúng ta rất ít khi phải thấy cảnh thất nghiệp, ăn xin. Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều tương đối nghèo: một tháng phân khởi đến mấy lần, vì mấy lần mua được gạo ít mốc hơn hàng xóm. Ngày nay, bạn không còn phải xoa tay và cười lấy lòng cô nhân viên bán gạo nữa, nhưng sau khi tốt nghiệp Đại học, bạn có khả năng phải đối mặt với thất nghiệp dài dài.

Hai sự lựa chọn gần đây của dân tộc ta cho thấy mỗi mô hình đều có những ưu điểm và những khuyết điểm nhất định. Ở mô hình truyền thống, Nhà nước lo cho chúng ta tất cả. Cuộc sống rất an toàn nhưng cơ hội cho từng cá nhân không phải là nhiều. Chuyển sang cơ chế thị trường (cho dù, có sự quản lý của Nhà nước), Nhà nước can thiệp ít hơn, chúng ta có nhiều cơ hội hơn, nhưng đồng thời phải đối mặt với nhiều rủi ro hơn. Thực tế cho thấy, mỗi tấm Huy chương đều có hai mặt. Một sự hẫng hụt là do thói quen chỉ biết nhìn vào cái mặt hào nhoáng được đeo ra bên ngoài của nó.

Xây dựng một xã hội tốt đẹp là ước mơ ngàn đời của con người. Một xã hội như vậy đã được định nghĩa tương đối rõ trong các văn kiện của Đảng, mà tập trung nhất là trong mấy chữ sau đây"dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn ninh”.Trong mấy chữ ngắn ngọn nói trên, chúng ta thấy có ba chủ thể quan trọng nhất của một xã hội. Đó là dân, nước và xã hội xây dựng một xã hội tốt đẹp là tạo ra mối quan hệ hài hoà và tương hỗ giữa ba chủ thể này nhằm mang lại tối đa cơ hội và hạn chế đến mức thấp nhất các rủi ro cho mỗi cá nhân. Tuy nhiên, đây là những lý luận tương đối trừu tượng, và khái niệm này có thể bao hàm cả khái niệm kia.

Để tránh cách lập luận tư biện, xin được trở lại với những ví dụ cụ thể về những đứa trẻ lang thang, cơ nhỡ và những người thất nghiệp đã nói ở phần trên.

Tại sao xã hội ta lại phản ứng kém hiệu quả như vậy đối với vấn đề trẻ em lang thang cơ nhỡ. Điều dễ nhất và thờ quen thường thấy hiện nay là đỗ lỗi cho Nhà nước. Tuy nhiên, một mình Nhà nước, có lẽ, không giải quyết được một cách triệt để vấn đề này. Nhà nước thường vận hành theo chế độ trách nhiệm. Cho dù các nhà lãnh đạo có thể xuất phát từ mục tiêu và động cơ cao đẹp, thì các quyết định đều được bộ máy triển khai theo mệnh lệnh hành chính. Đối với một vấn đề cần được giải quyết trên cơ sở tình thương chế độ trách nhiệm chạy thường không bao giờ mang lại thành công. Mái ấm (không phải mái nhà) tình thương là những điều không thể mua được bằng tiền và cung cấp được bằng chế độ trách nhiệm. Như vậy, chứng ta cần phải có thêm các chủ thể hành động trên cơ sở tình thương và tự nguyện như các tổ chức từ thiện, các tồ chức phi chỉnh phú, các nhà hảo tâm. Các chú thế này là cấu thành của xã hội công dân, rất tiếc, chưa thật sự phát triển ở nước ta. Và, có lẽ, vì vậy mà vấn đề trẻ em lang thang cơ nhỡ vẫn còn đó.

Khó lòng kể ra hết những lợi ích to lớn mà một xã hội công dân phát triển mang lại:

Cơ sở để giải quyết rất nhiều vấn đề của xã hội và cả nhân mà Nhà nước và các tổ chức kinh tế thường không làm được hoặc làmkém hiệu quả. Đó là cung cấp tình thương và sự chăm sóc cho người già, trẻ em tàn tật bảo tồn, phát huy các truyền thống, các di sản văn hoá đa dạng của dân tộc, tạo điều kiện cho sự giao tiếp, trao đổi các sở thích, các vấn đề cùng quan tâm, góp phần bảo vệ môi trường, bão vệ lợi ích của các nhóm xã hội khác nhau..

Cơ sở giúp Nhà nước nhận biết và phản ứng kịp thời trước các vấn đề và các nhu cầu phát sinh trong cuộc sống. Thông qua các phong trào, các đợt vận động, các tổ chức phi Chính phủ thường giúp cho Nhà nước định hướng đứng các ưu tiên, đồng thời cũng làm cho quy trình ban hành quyết định của Nhà nước được minh bạch hơn. Trên cơ sở đó, mà bảo đảm sự ổn định xã hội - điều kiện không thể thiếu đểphải triển đất nước.

Cơ sở giúp cho mọi công dân đều có thế sống có ích và cao đẹp. Nếu một tổ chức từ thiện đề nghị, chắc bạn và tôi đều sẵn sàng đóng góp phần của mình để mang lại mái ấm tình thương cho những đứa trẻ lang thang, cơ nhỡ. Chúng ta sẽ đỡ tẽn tòhơn vì phải làm ngơ khi bắt gặp những đứa trẻ ngủ chòng queo trên hè phố. Đây cũng là môi trường, để chúng ta không chỉ làm những việc chúng ta cần, mà còn là những việc chúng ta thích. Những việc chúng ta thích bao giờ cũng được làm tốt hơn.

Để khuyến khích xã hội công dân phát triển, ở các nước. Nhà nước thường giảm thuế cho các tổ chức kinh tế và các cá nhân khi họ tài trợ cho các tổ chức phi Chính phủ, các Quỹ, Hội từ thiện…

Tuy nhiên, đối với những người vạ vật ngồi chờ được bán sức lao động xã hội công dân ít có khả năng giúp cho họ có được việc làm. Ở đây các tổ chức kinh tế mới là chủ thể quan trọng nhất. Chúng ta không thể phủ nhận vai trò của Nhà nước trong việc giải quyết việc làm. Bởi vì, Nhà nước là chủ thể tiêu tiền lớn nhất Nhà nước cũng là chủ thể thuê mướn nhân công lớn nhất. Tuy nhiên, chỉ có các tổ chức kinh tế mới nhìn nhận người thất nghiệp như nguồn lực, cơhội cần được tận dụng. Có cơ hội làm ăn các tổ chức kinh tế sẽ tận dụng tối đa cơ hội thuê mướn đội ngũ nhân công giá rẻ này. Việc làm là nhiệm vụ trọng tâm của mọi chính sách kinh tế. Tạo điều kiện cho thành phần kinh tế tư nhân phát triển, trên cơ sở đó mà giải quyết việc làm là sự anh minh hoàn toàn dễ hiểu.

Thành phần kinh tế tư nhân phát triển, nhiều nhu cầu của con người mới được đáp ứng. Rõ ràng bạn không thể đợi ăn phở vào lúc 12 giờ đêm ở một đất nước mà chỉ có mậu dịch quốc doanh mà có quyền bán phở. Thế nhưng một quán phở tư nhân sẽ luôn luôn sẵn sàng phục vụ, miễn là xã hội có nhu cầu, Cuộc sống vì thế sẽ trở nên nhân bản hơn, xã hội vì thế sẽ tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, chúng ta thường phải làm việc mình cần trước lúc việc mình muốn. Chúng ta phải có việc làm và hy vọng sẽ kiếm được nhiều tiền. Mỗi chúng ta và các tổ chức kinh tế ăn nên làm ra sẽ sẵn sàng đóng góp cho xã hội công dân.

Tất nhiên, chúng ta cũng không nên lý tưởng hóa các quan hệ giữa chủ và thợ. Giữa kẻ thuê mướn và người làm công luôn luôn tiềm ẩn tranh chấp. Một môi trường văn hoá, pháp luật phù hợp để dung hoà lợi ích, bảo đảm sự thoả hiệp là rất cần thiết. Do đó Nhà nước cũng như xã hội công dân sẽ đóng một vai trò hết sức quan trọng ở đây.

Rõ ràng một xã hội tốt đẹp là xã hội mà cả ba chủ thể quan trọng nhất đều được phát huy và hỗ trợ cho nhau. Ba chủ thể đó là Nhà nước, các tổ chức kinh tế, xã hội công dân. Động lực chính của Nhà nước là trách nhiệm của các tổ chức kinh tế là lợi nhuận của xã hội công dân là tình yêu. Điều quan trọng là không nênđể xảy ra chuyện không rõ trách nhiệm đối với Nhà nước, không có cơ hội theo đuổi lợi nhuận đối với tổ chức kinh tế. Còn tình yêu, nó là giá trị cao đẹp nhất nhưng lại là điều không thể ép buộc. Nếu vẫn còn những Quỹ từ thiện được thành lập vì mục đích vụ lợi, chúng ta chưa thật sự có một xã hội công dân.

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Thế nào là đổi mới?

    19/05/2018Trường GiangĐổi mới là trào lưu tư tưởng tiến bộ, là xu thế thời đại. Những ai không có tư duy đổi mới, hành động đổi mới thường dễ bị sa vào bảo thủ, duy trì những cái đã lỗi thời. Thậm chí có nhà văn đã phát biểu: "Trong thời đại này, không đổi mới tư duy coi như mù chữ”.
  • Cảm hứng của sự phát triển

    27/09/2016Minh Châu thực hiệnTham gia vào cuộc đua toàn cầu mà ở đó không hề có sự ưu tiên, ưu đãi nào, WTO mở ra cánh cửa hội nhập với nền kinh tế thế giới, và rộng hơn nữa, với các thể chế phát triển của thế giới. Có một chuyên gia đã từng cho rằng từ “chợ” nhà ra “chợ” WTO, doanh nghiệp, doanh nhân phải làm rất nhiều...
  • Tinh thần mở, tri thức mở

    31/01/2016TS. Ngô Quang Hưng (Giảng viên ĐH New York)Tinh thần mở chính là sự chuyển dịch mẫu hình của khoa học và công nghệ thế giới trong hơn 30 năm bùng nổ CNTT vừa qua. Tự do tí toáy đang dần san phẳng bao nhiêu rào cản. biên giới địa - chính trị, kinh tế, văn hóa tri thức… tạo nên một "thế giới phẳng"...
  • Xây dựng cộng đồng doanh nhân

    12/10/2015Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch - Tổng giám đốc InvestConsult GroupChúng tôi cho rằng vị trí của doanh nhân đã được nâng lên đáng kể nhưng chưa tương xứng với vai trò của họ đối với sự phát triển của đất nước. Hiện nay, trong suy nghĩ của một bộ phận không nhỏ của xã hội, doanh nhân vẫn không được coi trọng, vẫn bị coi là những kẻ bóc lột, doanh nghiệp tư nhân dường như vẫn còn mặc cảm tự ti trong quan hệ với doanh nghiệp nhà nước, với các cơ quan của nhà nước...
  • Chính trị, quản lý và cơ chế của sự lựa chọn

    09/06/2014Nguyễn Trần BạtViệc sử dụng và lạm dụng thuật ngữ "chính trị" khiến nó thường bị hiểu sai và bị tầm thường hoá. Một trong những sai lầm phổ biến nhất và cũng căn bản nhất, là sự nhầm lẫn giữa chính trị và quản lý, giữa nhà chính trị và nhà quản lý...
  • Đất nước đang trông chờ những người cầm lái...

    03/11/2010Trường KiênĐiều gì là nguyên nhân chủ yếu làm cản trở sự phát triển của một quốc gia? Câu hỏi được đặt ra trong thời điểm mà mọi người dân Việt đang bức xúc với chuyện “tụt hậu” quá xa, quá lâu của đất nước mình. Đứng lại có nghĩa là thụt lùi - điều đó không chỉ đúng với từng cá nhân, mà còn là điều tất yếu đối với một tập thể, một cộng đồng, một đất nước...
  • Đổi mới kinh tế cho ai?

    22/06/2006Cẩm Hà ghiJomo Kwame Sundaram (trợ lý Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc) với tư cách là một nhà kinh tế phát triển, một người bạn của Đông Nam Á, tôi đã rất quan tâm theo dõi tiến trình công cuộc đổi mới ở VN trong những năm qua. Và tôi thật sự tin rằng những bài học của VN trong tái thiết và phục hưng mạnh mẽ nền kinh tế đã vươn xa ngoài biên giới VN và vươn ra cả bên ngoài khu vực Đông Á...
  • Gia nhập WTO, doanh nhân quyết tâm xung trận

    12/06/2006TS. Lê Đăng DoanhChúng ta đang học được rất nhiều khi phân tích thất bại chứ học được rất ít từ những lời tụng ca. Cuộc chiến đấu này không có chỗ cho những người được nuông chiều, quen được ưu đãi, quen được bảo hộ hay kiếm lợi bằng những mối quan hệ bất chính, sống trong những nhà kính được che chắn, không chịu được gió bão...
  • Một số “rào cản” cần vượt qua để phát triển đối với các dân tộc Châu Á trong bối cảnh toàn cầu hóa

    31/05/2006TS. Đỗ Lan HiềnCó thể nói, ảnh hưởng của nền văn hoá Khổng giáo, Phật giáo, Lão giáo, Ấn Độ giáo... cùng với những điều kiện xã hội, tự nhiên (sinh thái) khác biệt đã tạo ra những “rào cản" về mặt văn hoá - xã hội đối với các dân tộc Châu Á, khi hội nhập với thế giới. Với những "rào cản" này, các dân tộc Châu Á không dễ dàng tiếp nhận toàn cầu hoá. Do vậy, để có thể vượt qua những "rào cản" này khi hội nhập với thế giới, các dân tộc Châu Á không chỉ cần phải tự tin, vững bước phát triển và mạnh dạn hiện đại hoá, mà còn cần phải biết điều chỉnh cả thái độ lẫn đường lối, chính sách để khai thác tốt những cơ hội mới do toàn cầu hoá hiện nay mang lại...
  • Cái nhìn mới về thị trường lao động

    15/05/2006Văn KhoaDù muốn dù không, chúng ta vẫn không thể ngăn cản việc nhìn nhận sức lao động là một loại hàng hóa bị chi phốt theo quy luật thị trường. Người làm giỏi được lương cao, người làm dở chịu lương thấp. Sự cạnh tranh trong việc chào bán sức lao động là một yếu tố thúc đẩy từng cá nhân và toàn xã hội nỗ lực làm việc tự đào tạo nâng cao chất lượng lao động của mình. Chúng tôi xin mổ xẻ sau đây một số cách nhìn mà theo chúng tôi là không còn phù hợp về giá trị lao động trong nền kinh tế thị trường...
  • Về khái niệm tiến bộ xã hội

    04/04/2006Phó TS, GS. Hồ Sĩ QuýXung quanh khái niệm tiến bộ xã hội, xưa nay trong thảo luận, vấn đề định nghĩa tiến bộ xã hội, trên thực tế không được đặt ra. Người ta không thấy cần thiết phải thảo luận tiến bộ xã hội là gì? Cái mà các cuộc thảo luận thường quan tâm là tiến bộ xã hộ, được biểu hiện như thế nào? Nó (cần phải) bao gồm những phẩm chất gì?
  • Ra xuân nói chuyện “dân giàu”

    29/03/2006Nguyễn Long VânTrong dân gian tồn tại một câu thành ngữ khá hay về con chó: “Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì giàu”. Ngày đầu năm trời rét ngọt, mưa buốt da buốt thịt, lân thẩn ngồi nghĩ chuyện cả một năm, “chó đến nhà " mà dân mình không giàu thì quả là hoang phí...
  • Có thể điều chỉnh khẩu hiệu được chưa?

    03/02/2006Trần Bạch ĐằngKhẩu hiệu mà tôi muốn nói ở đây là "xóa đói giảm nghèo”, phản ánh một chính sách được triển khai nhiều năm nay ở nước ta. Đã đến lúc sự phát triển của đất nước chophép xã hội thực hiện mục tiêu "Dân làm giàu trong một mặt bằng xã hội hợp lý, lấy làm giàu để giảm nghèo, đạt công bằng xãhội”?
  • Giai cấp công nhân không được tụt hậu

    20/01/2006Linh TâmXuất thân từ một gia đình công nhân, từng đảm đương nhiều trọng trách trong công tác Đảng nhà báo lão thành Hữu Thọ luôn tâm huyết với các vấn đề của giai cấp công nhân. Câu chuyện của ông với phóng viên Báo Lao Động về vai trò, vị trí của giai cấp công nhân hiện nay trong nấc thang xã hội, có nhiều điều khiến chúng ta suy nghĩ...
  • Đồng bộ

    17/01/2006Hà Văn ThịnhChuyện ở nước Thụy Điển xa xôi - nơi người dân có mức sống cao vào loại nhất nhì thế giới: Để ngăn chặn tình trạng ô nhiễm và kẹt xe, chính phủ cho thu "thí điểm" thuế qua cầu vào thành phố những giờ cao điểm. Hiệu quả đạt được trên cả bất ngờ: Giảm 15% lượng xe lưu thông trên đường phố. Hai bài học đáng nghĩ: Đồng bộ và thí điểm.
  • Dân tâm và dân chủ

    13/12/2005GS Tương LaiDân chủ với dân tâm gắn với nhau như bóng với hình. Để thu phục được dân tâm, để giành dân tâm thì phải thật lòng thực thi dân chủ, thật lòng mở rộng dân chủ. Để giành dân tâm, không có gì đơn giản hơn điều mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra cho cán bộ của Đảng và Nhà nước ngay từ những ngày mới giành được chính quyền từ cách mạng tháng 8/1945: " Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc gì có hại cho dân thì phải tránh”...
  • Chân lý là cụ thể, cách mạng là sáng tạo

    09/12/2005GS. Tương Lai...bằng sự trải nghiệm và bản lĩnh của mình, Hồ Chí Minh thấy được mặt trái của tấm Huân chương mà rất nhiều người khác không thấy được. Nhờ thấu hiểu như vậy nên Người biết phải hành động như thế nào để đạt được mục đích. Người phải khôn khéo chống chọi với nhiều áp lực nặng nề để thực hiện mục đích đó.
  • Sự biến đổi tâm lý của người nông dân trong quá trình CNH - HĐH ở nước ta hiện nay

    07/12/2005Ngọc LanCông nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn là cuộc cải biến cách mạng sâu sắc, triệt để về mọi mặt, nhất là trong đời sống tâm lý của người nông dân. Bài viết này góp phần tìm hiểu sự biến đổi tâm lý của người nông dân trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
  • Bệnh thành tích đã lan rộng!

    07/12/2005Ngọc MinhChạy theo thành tích đã trở thành bệnh - bệnh thành tích. Bệnh này không trực tiếp gây chết người, nhưng có thể làm "chết" một phong trào, làm "chết" sự trung thực, làm "chết" lòng tin và làm "chết" sự phát triển, gây ra tính gian dối, kiêu ngạo...
  • Dân là ai?

    06/12/2005Hà Thúc MinhNgười Việt Nam mới có câu: Quan nhất thời, dân vạn đại
    Nhất thời thì nhất thời, vạn đại thì vạn đại, nhưng làm quan nhất thời vẫn oai hơn là dân vạn đại. Làm quan mới khó chứ làm dân thì ai mà chẳng làm được. Tuy nhiên, chớ có xem thường làm dân, hình như cái gọi là "dân“ này càng ngày càng được ưa chuộng. "Nhà nước của vua” xem ra đã quá lỗi thời rồi, bây giờ phải là "Nhà nước của dân". Nhiều thứ khác cũng thay đổi theo như "Nghệ sĩ nhân dân” , "Nhà giáo nhân dân” “Đại học nhân dân ", “Tư bản nhân dân ". Tại sao lại có chuyện "vật đổi sao dời" như vậy?
  • xem toàn bộ