Những bước đi đúng hướng cần tiếp tục!

01:22 CH @ Thứ Hai - 06 Tháng Ba, 2006

Theo sự cảm nhận của tôi, những đề xuất về văn hóa trong Dự thảo báo cáo chính trị rất đúng vì xuất phát từ dụng ý tốt đẹp, nhưng mang màu sắc ý chí luận, tức là nặng về đề ra cái mà chúng ta muốn, chúng ta khát khao, chứ không phải là cái có thể sớm làm được trong thời gian tới.

Một điều có thể nhận xét là tính liên tục trong đường lối văn hóa nêu ra trong văn kiện. Tức là những phương án nêu ra ở Đại hội lần này nối tiếp những đề xuất ở các Đại hội trước nhưng trong thực tế là thế nào? Là những đề xuất đó không được thực hiện một cách hiệu quả, nếu không muốn nói đến kết quả đôi khi con đi ngược mong muốn.

Thí dụ như trước sau chúng ta đề ra là xây dựng nền văn hóa văn nghệ tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nhưng trong thực tế chẳng những văn hóa chúng ta không tiên tiến, mà cũng không giữ được bản sắc trên nhiều lĩnh vực. Trong hoàn cảnh toàn cầu hóa, sự tiêu điều kém cỏi trước sau dẫn tới chỗ bị lấn lướt và đó chính là tình trạng của văn hóa văn nghệ Việt Namhiện thân. Vốn yếu, lại chịu sức ép từ nhiều mặt, ta dễ "thua ngay trên sân nhà" - điều này tuy chỉ hiện ra rõ nhất trong điện ảnh, nhưng thật ra đã thấy ở nhiều ngành khác.

Đồng thời, thậm chí trước khi có sự đề xuất và khẳng định lại các chủ trương về phát triển văn hóa văn nghệ trong thời gian tới. Dự thảo báo cáo lẽ ra nên có một phần đánh giá công tác văn hóa văn nghệ năm năm qua và rộng ra 20 năm qua. Không phải chỉ nhìn những công việc cụ thể của đời sống văn hóa văn nghệ nói chung. Một khi chính các phương hướng này được ghi nhận chính xác thì những đề xuất có ý nghĩa thực tiễn.

Trong việc nhìn lại chặng đường qua, có một ý nghĩ tổng quát đã đến trong đầu óc tôi: Chính ra là Đảng đã đi đúng hướng. Nếu những việc làm đúng hướng này được nhân lên, các chỉ đạo mang tính cách tự phát được biến thành tự giác, thì văn hóa văn nghệ còn có cơ may phát triển hơn nữa.

Xin nêu ra hai dẫn chứng:

1.Tuy trong các văn bản bao giờ cũng nói là "Bảo đảm tự do dân chủ cho mọi hoạt động sáng tạo văn học nghệ thuật", nhưng trong thực tế chỉ đạo, sự can thiệp sâu vào chuyên môn là quá rõ. May mà thời gian qua những ràng buộc về đề tài, cách viết và về phương pháp... đã được gỡ bỏ. Đó là bước đi đúng cần duy trì. Lại như lâu naychúng ta thường chặt chẽ một cách không cần thiết đối với việc đổi mới, nhất là vớinhững sự sáng tạo thoạt nhìn cực đoan, vượt lên trên trình độ của số đông.Ví dụ cụ thể như trường hợp cuốn tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranhcủa Bảo Ninh. Do chỗ có một cái nhìn khác đi về quá khứ, nên mặc dầu đã từng được giải của Hội nhà văn, một thời gian dài, cuốn sách đó vẫn bị ném vào im lặng. Sách cứ được dịch ra đủ các thứ tiếng xem như không tồn tại trong tiếng Việt. Nhưng trong vòng một năm gần đây, sách đã được tái bản đều đều. Riêng với bản thân, qua hiện tượng này tôi thường nghĩ vậy là dư luận đã có sự chấp nhận những gì khác mình. Nó động viên tôi trong việc đánh giá lại quá khứ để cắt nghĩa hiện tại.

Sự cởi mở như thế này còn được chứng minh trong nhiều trường hợp khác không chỉ trong sáng tác mà cả trong lý luận. Những đường biên đã được nới rộng trong một số cuộc Hội thảo,ở đó mọi ý kiến phát biểu không bị bắt chết vào công thức có sẵn. Nên nhớ là những năm trước chúng ta không chỉ có những ràng buộc về nội dung mà cả về hình thức nghệ thuật. Ta thường nệ cổ. Nay trong văn chương viết cách nào là tùy yêu cầu nội dung cũng như trong hội họa, lập thể trừu tượng tha hồ vẽ miễn là vẽ đẹp, trong âm nhạc tha hồ hát tình ca... Đây đó trong giới văn nghệ còn có người cho là thiếu tự do nên viết không hay. Giá cởi mở hơn chắc sẽ góp phần giải phóng sức lực cho nhiều người, nhất là lớp trẻ. Nhưng tôi cho hay hay không còn là vấn đề nội lực của các nghệ sĩ. Mà cái này không thể một chốc một lát mà có ngay được. Nếu tránh được những sợ hãi đã thành ám ảnh ở một số người quản lý thì như thế đã là tạm đủ.

2. Có một vấn đề đặc biệt là việc hội nhập với văn hóa nước ngoài. Mười năm trước, ai nói hội nhập về văn hóa liền bị dằn mặt (bản thân người viết bài này từng đã lĩnh đòn vì cái tội "cầm đèn chạy trước ôtô" này). Nay, không ai co mình lạt như cái thuở mới đi ra vớithế giới đó. Ta không sợ hòa tan vào ai mà chỉ sợ mình không biết cách học hỏi. Tình trạng lại căng cộm lên trên nhiều hoạt động khiến cho nhiều người vỡ ra: càng co cụm giữ miếng càng khiến cho những cái xấu vào ta nhanh hơn. Chi bằng đàng hoàng đi với thế giới, qua người mà hiểu mình.Trong lĩnh vực xuất bản mà tôi đang làm việc, có sự thông thoáng rõ ràng, có bảo là trước kia "nằm mơ cũng không thấy" cũng không phải quá.

Sở dĩ tôi gọi những bước đi trên đây là tự phát vì đại khái nó cũng giống như khoán chui trong nông nghiệp: do bí quá mà phải làm và cũng chưa dám tin ngay là mình làm đúng. Nhưng 20 năm trước, khoán chui còn được công nhận thì những bước đi đúng hướng trên đây cần được hợp pháp hóa và đưa vào tinh thần chỉ đạo văn hóa ngay từ bây giờ. Điều tôi sợ nhất lúc này là sự có mặt còn khá đông của hai loại người:

Một lànhững "nhà văn hóa văn nghệ" bất tài lười biếng, thường có những đòi hỏi quá đáng, sẵn sàng manh động, tức muốn tự do theo nghĩa “cógì văng ra hết", để lợi dụng kiếm chác.

Hailà những cán bộ cấp dưới tầm nhìn hạn hẹp, thích nạt nộ cấm đoán, họ sẵn sàng "bảo hoàng hơn cả nhà vua" cốt giữ ghế và hưởng lợi. (Sinh thời nhà thơ Chế Lan Viên nói đùa: "Đảng cho mình một không gian bằng cả manh chiếu lớn thế này, họ lại khoanh lại chỉ bằng bàn tay thì còn ai mà múa nổi nữa").

Tôi nghĩ rằng cả hai loại người nàyđều đi ngược với tinh thần thời đại do đó đều làm hại Đảng, nhưng loại thứ hai là nguy cơ lớn hơn.

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Gia tài văn hóa của Việt Nam

    05/04/2019Phan NgọcTại sao có một bề dày văn hóa mà Việt Nam chưa bao giờ giàu có cả? Bởi vì, bề dày văn hóa như một kho vàng, tuy nhiên phải vất vả đào bới mới có được và từng cá nhân một phải làm cho chính minh. Nhưng trước hết phải có người chỉ cho anh ta thấy kho vàng đã. Do đó, phải có một chính trị sáng suốt của anh ta, cho anh ta và vì anh ta. Và xây dựng những tổ chức để cùng nhau dào bới...
  • Văn hóa và Tăng trưởng

    25/11/2016Nguyễn Trần BạtỞ đâu con người có năng lực nhận thức tốt hơn, có năng lực và điều kiện hưởng thụ tốt hơn, có điều kiện để tư duy một cách tự do và sáng tạo hơn, có sức cạnh tranh tốt hơn, tóm lại, ở đâu con người cảm thấy hạnh phúc thì ở đó có sự phát triển....
  • Vai trò của nhân tố văn hoá trong nền văn minh

    26/05/2016TS. Hồ Sĩ QuýTới tận hôm nay, những định nghĩa về văn hóa được coi là có giá trị nhất vẫn chưa làm thỏa mãn giới nghiên cứu. Vì thế việc định nghĩa khái niệm này còn đang được xem như một điều thách thức - những định nghĩa mới, xuất phát từ những cách hiểu khác nhau tiếp tục xuất hiện...
  • Tính lạc hậu tương đối của Văn hoá

    25/05/2016Nguyễn Trần BạtTrong số những cuộc xung đột, những xung đột về văn hóa tuy không phải luôn hữu hình và quyết liệt, nhưng âm thầm, bền bỉ, dai dẳng và có sức cản rất lớn đối với tiến trình phát triển chung của nhân loại. Nghiên cứu về tính lạc hậu tương đối của văn hóa với tư cách một thuộc tính tự nhiên của văn hóa và ảnh hưởng của nó đối với tiến trình phát triển và toàn cầu hóa là việc làm rất quan trọng, bởi nó sẽ giúp các dân tộc hạn chế khả năng xảy ra xung đột trên cơ sở đó, khai thác những ảnh hưởng tích cực của văn hóa...
  • Trí thức và nửa trí thức: Đến cả sự nhợt nhạt cũng giống nhau đáng sợ

    16/05/2016Ngô Tự LậpTrích đăng từ bài “Giáo dục, Trí thức và nửa đường còn lại” của Ngô Tự Lậpbàn về trí thức và nửa trí thức.
  • Tính truyền thống và yêu cầu đổi mới trong thiên niên kỷ tới

    15/05/2016Lê Đăng DoanhChúng ta có nhiều đức tính để đón nhận sự thay đổi rất nhanh chóng khi bước vào thiên niên kỷ của sự sáng tạo và đổi mới, nhưng cũng rất rõ ràng là chúng ta cần xây dựng một tương quan lành mạnh giữa truyền thống với hiện đại, trong đó truyền thống phải tạo cơ sở để tiếp nhận cái mới, những tinh hoa của văn minh nhân loại.
  • Văn hoá và Hiện tại

    26/08/2015Nguyễn Trần BạtToàn bộ đời sống tinh thần của chúng ta hiện nay là gì, nếu không phải là sản phẩm của văn hoá?
  • Văn hoá và Quá khứ

    26/11/2014Nguyễn Trần BạtVăn hoá là sản phẩm của quá khứ. Nhưng không phải bất cứ điều gì xảy ra trong quá khứ, bất cứ cái gì từng xuất hiện trong quá khứ đều thuộc về văn hoá, mà chỉ có những gì mang tính kế thừa một cách có hệ thống mới trở thành văn hoá. Quá khứ càng dài, càng phong phú thì vốn văn hoá càng lớn, càng đa dạng...
  • Sự hình thành bản thể luận văn hóa

    10/11/2014TS. Đỗ Minh HợpCó thể phân biệt ba giai đoạn cơ bản trong tiến trình phát triển của bản thể luận - bản thể luận tự nhiên (cổ đại), bản thể luận nhận thức (cận đại) và bản thể luận văn hoá (hiện đại). Không có ý định đi sâu vào đề tài này, chúng tôi chỉ muốn nêu bật sự khác nhau cơ bản giữa ba hình thức này của bản thể luận...
  • Nhân dân như là một phạm trù của Văn hóa chính trị

    25/07/2014Nguyễn Trần BạtNói đến đời sống chính trị người ta thường nghĩ ngay đến các nhà chính trị và các chính đảng. Đó là những bộ phận rất quan trọng cấu thành đời sống chính trị. Nhưng sẽ không có cả các nhà chính trị lẫn các chính đảng nếu không có nhân dân. Nhân dân bao giờ cũng là các đối tượng để các đảng lôi kéo...
  • Văn hoá và Tương lai

    17/05/2014Nguyễn Trần BạtTương lai không phải là của văn hoá, tương lai là của con người với tư cách là một thực thể văn hoá. Trình độ nhận thức của con người đã đạt đến mức con người nhận thấy văn hoá trở thành quan trọng....
  • Toàn Cầu Hoá như một xu thế văn hoá

    02/04/2014Nguyễn Trần Bạt,Toàn cầu hoá về kinh tế đã và vẫn đang là đề tài sôi nổi và nóng bỏng trên thế giới. Những cuộc họp của WTO luôn luôn kéo theo những cuộc biểu tình chống đối. Nhưng bất chấp tất cả những thứ đó, toàn cầu hoá đang tác động mạnh mẽ không chỉ đến các chính sách quốc gia mà còn len lỏi vào tận ngõ ngách đời sống toàn nhân loại...
  • Văn hoá và đổi mới

    30/01/2006Phan NgọcHiện nay, ai cũng thấy những đổi mới có thể nói kỳ lạ đến mức ta không thể hình dung được...
  • Nghĩ về nền văn hóa mới và cơ hội mới

    28/01/2006Phan NgọcChúng ta đang bước vào thời đại mới của nền văn hóa mới, với sự phát triển nhanh chóng của văn minh, của kỹ thuật, công nghệ. Bản thân kỹ thuật, công nghệ là biểu hiện, là tài sản chung cho trí tuệ loài người, không phụ thuộc riêng vào một dân tộc nào, và theo phép biện chứng của C.Mác, thì khi kỹ thuật sản xuất thay đổi, đời sống tinh thần cũng thay đổi...
  • Đi tìm ẩn số đẳng cấp văn hóa

    13/01/2006Giàu có, mức sống cao nhưng tầm văn hóa mỏng, người ta sẽ đi về đâu? Băn khoăn ấy là ẩn số cần được lưu tâm...
  • Các hệ tư tưởng và môi trường văn hóa, xã hội

    01/01/2006Nguyễn Đức ĐànMôi trường lịch sử, văn hóa và xã hội của Việt Nam cuối thế kỷ XIX và trong nhũng thập kỷ đầu của thế kỷ XX là một môi trường đặc biệt, nóng bỏng những đổi mới về mọi mặt, báo hiệu một thời kỳ đang chuyển hướng mạnh mẽ. Có thể khẳng định đây là thời kỳ bản lề của lịch sử văn hóa dân tộc sau bao nhiêu thế kỷ êm ả, tĩnh tại...
  • Cấu trúc lưỡng hợp trong bản sắc văn hóa Việt Nam

    27/12/2005TS. Nguyễn Thành Bang
  • Bóng đá Việt Nam và khoảng trống văn hóa

    23/12/2005Thanh Thảo... phải ngẫm nghĩ rất nhiều khi muốn cắt nghĩa tại sao bóng đá Việt Nam lại nhiều tiêu cực như vậy, tại sao cầu thủ VN lại "bán mình" một cách dễ dàng và rẻ rúng như vậy ? Câu trả lời chính là cái "khoảng trống văn hóa" ấy đang cư ngụ ngay trong lòng bóng đá VN, trong hành trang vào đời và vào nghề của nhiều cầu thủ.
  • Một vài suy nghĩ về văn hóa Việt Nam

    10/12/2005Là một nhà nghiên cứu văn học, GS Hà Minh Đức rất quan tâm đến sự phát triển của nền văn hoá dân tộc vì theo ông văn hoá gắn với sự phát triển chung của đất nước, với mỗi con người, mỗi cuộc đời. Dưới đây, Tạp chí xin giới thiệu đôi điều suy nghĩ của GS về văn hoá Việt Nam.
  • Tản mạn về một số hiện tượng văn hóa Việt Nam đương đại trong quan hệ với quá trình “đứt gãy văn hóa”

    06/12/2005Nguyễn HoàMột hệ thống giá trị văn hóa - văn minh lạ lẫm được du nhập... đã gây nên một cuộc đảo lộn và một quá trình “đứt gãy văn hóa” xuất hiện. Nhưng quá trình du nhập ấy, sự “đứt gãy văn hóa” ấy dẫu mạnh mẽ đến đâu vẫn không thể nhanh chóng thay thế tất thảy mọi hành vi ứng xử, mọi thói quen, nền nếp văn hoá... có tuổi đời đã hàng nghìn năm. Nó phải chấp nhận một tình trạng “lưỡng phân"...
  • Thử lý giải một vài nguyên nhân của hiện tượng Hội nhập văn hoá trong lịch sử dân tộc

    11/11/2005GS. Nguyễn Huệ ChiĐề tài hội nhập văn hóa như một quy luật sống còn của lịch sử dân tộc được chúng tôi đeo đuổi từ thập kỷ 80 thế kỷ XX đến nay, dưới nhiều khía cạnh, trong nhiều bài viết từng công bố đây đó. Lần này, trong khuôn khổ một hội thảo, chúng tôi chỉ tóm lược lại một vài điểm nổi nhất về hiện tượng này tại chùa Quỳnh Lâm, mong từ góc nhìn hiện đại cập nhật hóa một câu chuyện tưởng như đã là chuyện của quá vãng, và trong con mắt thông tục chỉ còn là đối tượng của nhà “khảo cổ”.
  • Bản sắc văn hoá - tính tương đối của sự đa dạng

    25/08/2005Ngô Tự LậpThế nhưng chúng ta cũng không thể không nói đến niềm hân hoan khi tiếp xúc với những miền đất lạ, những tiếng nói lạ hay những giai điệu xa xôi. Những gì diễn ra trong quan hệ giữa các nền văn hoá vào phút giây gặp gỡ gieo trồng những cảm xúc giống như tình yêu trai gái khi lần đầu ánh mắt giao nhau. Tất cả nói lên điều gì? Bản sắc đóng vai trò như thế nào trong đời sống nhân loại? Và sự đa dạng về bản sắc có cần đạt đến bằng mọi giá hay không?
  • Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội

    19/07/2005Nguyễn Khoa ĐiềmBước vào thời kỳ đổi mới, xây dựng kinh tế trở thành nhiệm vụ trung tâm. Tiếp đó, nhiệm vụ xây dựng Đảng được khẳng định là then chốt việc xác lập nhiệm vụ trung tâm và then chốt trở thành yêu cầu khách quan của sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ Quốc. Tuy nhiên hơn 10 năm lại đây, phát triển Văn hoá, xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội đã trở thành mệnh lệnh cấp thiết của cuộc sống.
  • Văn hóa và văn minh

    27/10/2005Theo nghĩa cơ bản của nó, thuật ngữ “văn hóa” nghĩa là sự cải thiện hay sự hoàn thiện bản chất. Nông nghiệp cải thiện đất đai và thể dục phát triển cơ thể. Vậy văn hóa con người là sự phát triển tất cả các khía cạnh thuộc bản chất con người – đạo đức , trí tuệ và xã hội. ...
  • Toàn cầu hoá và sự đa dạng văn hoá

    18/07/2005Dương Thuấn, Mai Văn HaiVăn hoá Việt Nam đang có nguy cơ bị văn hoá nước ngoài lấn át và mất dần đi bản sắc dân tộc! Đã có không ít bài viết cảnh báo về vấn đề này và bày tỏ sự quan ngại đó. Thực tế có đáng lo như vậy hay không? Trước tình hình toàn cầu hoá nhanh chóng như hiện nay, hội nhập là tất yếu, không có con đường nào khác nếu muốn phát triển. Để làm sáng tỏ về vấn đề này, chúng tôi muốn nói đến việc toàn cầu hoá và sự đa dạng văn hoá.
  • xem toàn bộ