Khói hương văn hóa của tâm linh

08:17 CH @ Thứ Ba - 06 Tháng Sáu, 2006

Có ai trong đời mà không thắp lên một nén hương?Hồi còn bé, mỗi khi đứng trước ban thờ, bên mẹ tôi, trong những ngày giỗ, tôi không khỏi run run ngước nhìn làn khói tỏa ra từ cây hương, cảm thấy nhưcó gì thần bí, màu nhiệm đang vây quanh mình. Dường như ông bà tổ tiên trên ban thờ đang dần hiển linh, dạy bảo, dặn dò và răn đe bên tai tôi. Khi hương tắt bao giờ cũng đem lại cho chúng tôi niềm vui phấn khích nhưng có lẽ không một ai dám nói ra, bởi đây là lúc hạ mâm và chúng tôi được ăn uống thoả thuê. Rồi khi những ngày trời đông rét mướt tầm tã mưa đi qua nơi chùa chiền, trong tiếng mõ đều đều và mùi hương thoang thoảng, tôi thường co mình lại bước thật nhanh hơn. Lại những đêm hè không trăng sao nơi bãi tha ma đồng không mông quạnh, ai đó đặt nén hương le lói làm lũ chúng tôi quáng quàng ôm nhau vừa chạy vừa la hét mà mùi hương thoang thoảng đuổi theo mỗi bước chân càng thấy rợn hơn.

Tôi lớn lên, mùi hương theo tuổi, linh thiêng ám ảnh lạ lùng...

Tục thắp hương xuất phát từ Tây Vực và đi vào đời sống con người Việt Nam không biết tự bao giờ. Người ta thắp hương ở Chùa, Đình, Đền, Phủ, Miếu, Tháp, Am...để cầu mong Thần Linh, Thánh Trời, Phật, Mẫu phù hộ độ trì và mang đến điều tết lành. Trong mỗi gia đình xưa thường có câu đối: "Tiên tổ an linh, con cháu nhàcửa thịnh vượng, Tuếthời tưởng niệm,khói hươngnghi ngút dài lâu”. Mỗi khi mùihương lan toả là lúc con người ta như trầm tĩnh lại, hồi tưởng về quá khứ xa xăm phảng phất mơ hồ. Mùi hương làm cho hồn người có cảm giác đang giao hòa với quá khứ nhất là trong những ngày Lễ, Tết. Từ chiều tối 30, ngày củ mật, hương nhang đã lan khắp không gian. Thường khi mưa xuân lất phất, khí trời ẩm ướt, muốn cho hương khỏi tắt, người ta thường dùng hương sào, hương vòng. Hương lộc là hương những người đi lễ đầu năm lấy ở các đình chùa về thắp tại bàn thờ tổ tiên hoặc bàn thờ thổ công ở nhà, thay vì hái lộc cành cây. Người ta tin rằng hương lộc của Thánh, Phật mang lại sự no ấm, phát đạt. Đang lúc thắp hương mà gặp cơn gió. cả cây hương sẽ cháy bùng lên thành ngọn lửa, và người ta tin rằng ấy là điềm tết, báo trước sự may mắn quanh năm. Nhìn những vị chân tu ngồi gõ mõ, miệng tụng kinh, mắt lim dim trong khói hương trầm nhẹ tỏa, có cảm tưởng như vị sư nọ đã hòa nhập cõi bồng lai.

Những người giàu lòng nhân đức, thấy những nấm mộ vô chủ ven đường không khỏi mủi lòng cắm nén hương. Hương khói sẽ làm ấm lòng vong hồn người nơi cõi âm, như một câu Kiềuđầy trắc ẩn:

Rằng nay trong tiết Thanhminh
Mà sao hươngkhói vắng tanh thế này?

Những ngôi mộ thường xuyên được hương khói là những ngôi mộ có chủ, vong hồn người quá cố luôn luôn được gần gũi với dương gian. Người Việt Nam coi việc thắp hương là để vong hồn của những người thân dã mất hiện về, lẩn quất đâu đây bên mình. Như trong lễ xá tội vong nhân, giữa trời đất một mâm cỗ cúng được bầy lên, hương khói nghi ngút dành cho những vong hồn không nơi nương tựa. Cũng lúc ấy mỗi người dường như cảm nhận được sai sót của mình trong cuộc sống và mong muốn được ăn năn. Những nhà khá giả thường cầu kỳ thắp hương trong lư đồng. Những người nghèo, những kẻ lang thang, trú mình nơi đầu đường xó chợ, cũng dùng ống bơ đổ đầy gạo để cắm hương, khấn bái.

Cõi linh không của riêng ai là vậy. Trong cuộc sống, thông thường người ta cũng hay dùng hương khói để nói về những điều thiêng liêng, bí ẩn, khó có thể tâm sự cùng ai. "Lòng thành thắpmột nén hương”.Chuyện kể rằng có một ông tướng về hưu lập một ban thờ ngay tại nhà mình và lấy ngày 27/7hằng năm để hương khói cho các chiến sĩ đã tử trận. Một phụ nữ miền Nam tình nguyện đi tìm hài cốt của đồng đội mà hành trang đem theo chỉ là nửa ba lô hương. Nhờ có "khói hương báo mộng" mà người phụ nữ đó đã tìm được rất nhiều hài cốt đồng đội của mình. Rồi là chuyện của vài ba kẻ lầm đường lỡ bước, dùng nén nhang để quyết với lòng mình trở về cõi thiện... Với cuộc đời hương khói là như thế, giản dị, gần gũi nhưng lại vô cùng thiêng liêng. Hà Nôi từ xưa đã có hẳn một con phố làm và bán hương: phố Hàng Hương. Trong nghệ thuật, nhà văn Nguyễn Tuân có tác phẩm rất nổi tiếng của mình "Chiếc lư đồng mắt cua". “Đốt lò hương cũso tơ phím này" là câu thơ của Nguyễn Du nói về sự linh thiêng của khói hương.

Giờ đây, hương khói đã có phần không giữ được hồn xưa. Khắp nơi khắp chốn người ta mượn hương mượn khói làm điều mê tín, dị đoan những ngôi đền, chùa, nơi mà người người nối nhau đến cầu tài, cầu lộc mùi hương nồng nặc cay mắt, hoà quyện với mùi vị toả ra từ những mâmthức ăn đầy tứ ụ làm cho người ta có cảm giác những thói tục hiện hữu đang lấn át hết cả sự linh thiêng. Lại những ông đồng bà cốt thường bầy biện ban thờ rắm rối, rồi đốt hương nhang mờ mịt tạo bầu không khí hư ảo, huyền bí để dễ bề "xuất thần"!? Bước chân vào những cửa hàng, cửa hiệu "không đúng lúc", chủ hàng vo mẩu giấy đốt vía kèm theo nén hương thắp lên ban thờ thổ công, khách hàng cũng nên biết điều mau mau rời khỏi, nếu không muốn bị lườm, bị nguýt. Rồi người ta lấy hương khói đặt nơi đất lưu không để biến thành "đất thánh" của mình. Hương khói tràn lan như thể, có lẽ khói xe máy chưa chắc đã làm con người ta văn minh hơn khói hương(!).

Nhưng dầu sao mặc lòng, việc dâng hương tự ngàn xưa vẫn là một nghĩa cử văn hoá, thuộc về đạo lý tín ngưỡng, giàu bản sắc dân tộc Việt Nam. Những gì nhất thời rồi sẽ qua đi. Tục đốt hương sẽ còn đó như phép màu nhiệm linh thiêng để kết nối, giao hòa tâm hồn của con người muôn đời, như một nét văn hoá tâm linh trong cuộc sống cộng đồng.

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Lễ hội và sự lên ngôi của thói vụ lợi

    03/02/2020Vương Trí NhànKhông gì xa lạ với văn hóa bằng tinh thần thực dụng. Song đáng tiếc là tinh thần thực dụng ấy lại đang có mặt và chi phối cách tổ chức của một số lễ hội và trong chừng mực nào đó, làm hỏng các lễ hội thiêng liêng ấy...
  • Tản mạn về văn hóa Phật giáo Việt Nam

    09/08/2014Phan Đại DoãnNhững thành tựu của khoa học - công nghệ thực sự đã có nhiều bước tiến vĩ đại, đến nỗi thời đại đang tới được mệnh danh là 'thời đại tin học" ấy vậy mà trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn lại có nhiều vấn đề. Dường như các khoa học về luân lý - đạo đức lại đang “tụt hậu”. Việc tìm hiểu những giá trị trong văn hóa truyền thống là có ý nghĩa quan trọng, nhất là những đóng góp nhân văn - nhân bản của Phật giáo trong văn hóa dân tộc...
  • Linh cảm - khả năng đặc biệt của người

    14/03/2006Lê Minh Quang (Theo “Psychology Today”)Trên thế giới không ít người có thể cảm nhận được tương lai của mình. Khả năng đặc biệt này theo như các nhà khoa học, là do họ đã thừa hưởng được một phần “di truyền” từ cha ông. Nếu để ý chúng ta không quá khó để nhận biết những người có khả năng như vậy...
  • “Nướng” tiền cho đồng cô, đồng bóng

    12/03/2006Văn Phúc Hậu“Ngồi hát ăn bát vàng” là câu mà các cung văn đồng bóng thường bảo nhau. Bởi vậy, hiện nhiều người đang đua nhau đi làm cung văn...
  • Cầu lợi ở chốn cửa thiền

    12/02/2006Hiền PhươngXã hội dù phát triển đến đâu, công nghệ và phương tiện dù hùng mạnh đến mức nào thì con người vẫn luôn thấy nhỏ bé, yếu đuối trước vũ trụ vô thường. Khi cuộc sống thêm nhiều cạnh tranh, trông gai và khó nhọc thì người ta càng thấy thân phận mình mong manh, cuộc sống mình thiếu thốn, nhân tâm mình nặng nợ… khiến cửa chùa có biết bao nhiêu kiểu cầu xin với những tham vọng, ước muốn, lo sợ, ăn năn của người đời...
  • Về sự cầu nguyện của con người

    15/07/2005Bùi Quang MinhBạn đã bao giờ lắng nghe người ta cầu nguyện những gì chưa? Quan trọng nhất là ta hiểu về bản chất sự cầu nguyện. Đó không phải là cầu xin thứ gì đó từ Phật, Chúa hay ai đó khác cả...
  • Con người và tâm linh

    27/01/2006Phan QuangTết đến, xuân về. Phần đông gia đình người Việt, trong việc "sắm Tết", hầu như chẳng mấy ai không nghĩ đến dăm bông hoa, vài nén hương lễ gia tiên. Đó là cách hành xử văn hóa thể hiện mối quan hệ truyền thống mang tính dân tộc đối với thế giới tâm linh...
  • Con người đi tìm chính bản thân mình

    15/12/2005Hà Huy KhoáiPhải chăng, để hiểu được chính bản thân mình, con người cần đến các máy tính biết tư duy. Tuy nhiên, chúng ta có thể lại phải đương đầu với một nghịch lí mới: máy tính cuối cùng sẽ làm sáng tỏ được cơ chế hoạt động của bộ não người, nhưng khả năng của bộ não người lại không đủ để hiểu được cơ chế đó!
  • Khoa học và tâm linh

    03/12/2005Nguyễn Khánh HảiNhững nhận thức của con người về thế giới xung quanh (vũ trụ, xã hội, v..v..) có thể phân thành hai loại: một loại có thể kiểm nghiệm, chứng minh bằng thực nghiệm, bằng lý trí, bằng lô gích, đó là loại gọi là thuộc lĩnh vực khoa học. Loại thứ hai chỉ có thể nhận thức được bằng trực giác của từng người chứ không thể chứng minh hai năm rõ mười được bằng thực nghiệm hoặc bằng lý trí các vấn đề tâm linh thuộc lĩnh vực này.
  • Một cuộc ra đời lần thứ hai

    27/09/2005Phạm ToànTrước hết, cần tìm một định nghĩa cho tâm linh. Xưa nay khái niệm ấy dùng một cách mù mờ, chân tình và cơ hội, trắng đen vàng thau để lẫn lộn. Thành thử có khi tôn vinh tâm linh mà thành hạ thấp nó. Còn trong nhiều trường hợp tâm linh trùng với đồng cốt phong thuỷ...
  • Tôn giáo và văn hoá ảnh hưởng tới tiến bộ ra sao?

    10/09/2005Stephen EvansLord Tebbit là một bộ trưởng quan trọng trong chính phủ của bà Margaret Thatcher khi xưa, nói: "Hồi giáo không hề cải cách kể từ khi được sinh ra, đến nỗi mà không có nơi nào trong thế giới Hồi giáo thực sự đưa ra được những tiến bộ về khoa học, nghệ thuật, văn chương hay công nghệ trong vòng 500 năm qua"...
  • Tâm linh – bản thể con người

    09/07/2005Nguyễn KiênTrong đời sống con người, thiêng liêng là một trong những cái không thể nhận biết bằng lý trí và tất cả những gì là thiêng liêng, là cao cả bao giờ cũng vẫy gọi con người, là cho nó luôn luôn tự vượt mình, hướng tới cái cao hơn (hướng thượng), hướng tới cái siêu việt, tới trạng thái chân hơn, mỹ hơn, thiện hơn. Xu hướng ấy của con người tạo ra một mặt cơ bản của đời sống con người: đời sống tâm linh.
  • xem toàn bộ

Nội dung khác