Giáo dục phổ thông - Những tồn tại lưu niên

08:19 CH @ Thứ Ba - 17 Tháng Giêng, 2006

Suốt cả một đời gắn bó với ngành giáo dục, Nhà giáo ưu tú Hàn Liên Hải đau xót nhận xét "Giáo dục phổ thông vẫn đang tiếp tục trong tình trạng khủng hoảng" . Ông đã viết gửi đến các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước những ý kiến đầy tâm huyết của mình với mong muốn góp phần nhỏ bé tháo gỡ tình trạng trên.

Giáo dục phổ thông (GDPT) là cơ sở của giáo dục đào tạo. Là một nhà giáo đã được dạy học và tham gia quản lý GDPT ngót 50 năm, tôi càng thấm thía điều đó.

Từ sau cách mạng Tháng 8 và nhất là trong hơn 20 năm trở lại đây, GDPT nước ta đã có sự thay đổi về căn bản và có những chuyển biến mạnh mẽ cả về số và về chất.

Tuy nhiên, hiện đang tồn tại những vấn đề cơ bản làm cản trở bước tiến của nó. Những tồn tại đã trở thành lưu niên này đang có nguy cơ phá vở những mục tiêu tốt đẹp mà chúng ta đã đề ra. Việc chỉ đạo và quản lý của Bộ Giáo dục - Đào tạo đang rơi vào tình trạng bế tắc, lúng túng có tính chất "chữa cháy" quẩn quanh. Xin nêu một vài biểu hiện có tính thời sự sau để minh họa nhận xét trên:

Chất lượng sút kém

Đa số người dân và không ít người trong ngành giáo dục cho rằng chất lượng GDPT của ta trong nhiều chục năm lại đây rất sút kém. Những người có tuổi và có học thức thì so sánh con, cháu mình bây giờ với bản thân mình trước đây, phàn nàn con cháu mình viết văn, tính toán kém quá, học hành lười quá! Người dân bình thường thì thấy con em mình cứ đi học thêm hoài mà vẫn bị điểm kém hoặc học chưa giỏi. Thầy cô giáo thì một mực chê bai học sinh. Còn các nhà quản lý thì cũng không vượt được ra khỏi luồng suy nghĩ bi quan đó, thậm chí còn tỏ ra đồng tình với nhận xét "bệnh hoạn này".

Trong nhiều văn bản chính thức đánh giá chất lượng GDPT của các cấp quản lý vẫn luôn lặp đi lặp lại những từ "chất lượng giảm sút".

Dạy thêm - học thêm tràn lan và tiêu cực

Tình trạng dạy thêm - học thêm tràn lan và tiêu cực vẫn tiếp tục phát triển mặc dù Chính phủ đã có chỉ thị cấm từ ngót chục năm nay. Một triết gia nổi tiếng đã nói. ”Cái gì tồn tại, phải có hạt nhân hợp lý của nó". Vậy thì, trong trường hợp này, dạy thêm - học thêm tràn lan và tiêu cực có cái gì "hợp lý" đây? Phải chăng không học thêm thì không hiểu được bài, không được học sinh giỏi, không vào lớp đầu cấp trên, không vào được Đại học… Nếu thế thì ai chẳng phải học thêm. Mặt khác, ai cũng thừa nhận dạy thêm - học thêm tràn lan và tiêu cực có hại nhiều hơn có lợi. Vậy thì nguyên nhân sâu xa ở đâu? Làm cách nào để hiện tượng này được lãnh mạnh hóa? Việc cấm đoán rõ ràng là một việc không hợp lý. Lâu nay cũng không thấy Chính phủ và Bộ kiên quyết cấm và Quốc hội cũng chán chẳng muốn chất vấn Bộ về vấn đề này nữa và kết quả là dạy thêm, học thêm tràn lan và tiêu cực càng nặng nề hơn.

Chủ trương "giảm tải" vừa không rõ, vừa hình thức

Bộ GDĐT có chủ trương giảm tải đối với chương trình của GDPT. Yêu cầu khá cụ thể là phải giảm từ 15% - 20%. Nghe có vẻ hợp lý và rõ ràng dứt khoát như đem kéo ra mà cắt đi vậy. Do chủ trương này, các Hội đồng bộ môn (các ban tư vấn gồm các giáo sư đầu ngành và một sẽ rất ít đại diện giáo viên do Bộ chỉ định) đã rà soát lại chương trình và có cắt bỏ hoặc giảm đi một số nội dung xem ra dễ làm nhất, không động chạm gì nhiều đến các phần khác và cũng không động chạm đến "ai". Kết quả là sách giáo khoa các bộ môn có mỏng đi và một tài liệu hướng dẫn, trong đó cuốn "Quy định về điều chỉnh nội dung học tập" bậc trung học của Bộ GDĐT ra đời trong năm 2000. Nhưng rõ ràng là chủ trương giảm tải vừa không rõ, vừa có tính rất hình thức nên nó đã không đi được vào nhà trường và học sinh, rút cục học sinh vẫn là người chịu đựng tất cả và sự quá tải vẫn đè nặng lên đôi vai nhỏ bé của họ.

Chỉ đạo của Bộ GDĐT không nhất quán, bảo thủ, trì trệ. Ngoài một số không nhiều chủ trương, biện pháp mang lại hiệu quả thiết thực, còn thấy không ít sáng kiến không nhất quán, thiếu tính thuyết phục vã còn cả những bảo thủ, trì trệ khó hiểu. Mới đây nhất là việc Bộ chủ trương không có tài liệu hướng dẫn ôn thi cho các môn thi tết nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông năm học 2001-2002, trong khi chủ trương này đã được thực hiện liên tục nhiều năm trước đó. Tất nhiên các tài liệu hướng dẫn của Bộ hàng năm còn nhiều điều phải cải tiến, nhưng đó là những tài liệu rất thiết thực đối với học sinh và giáo viên trong giảng dạy và ôn tập trước khi thi. Nếu Bộ có những ý định thay đổi về cách dạy, cách học thì lại càng phải hướng dẫn kỹ cho thầy giáo và học trò.

Quyết định đột ngột trước các kỳ thi 2 tháng này đã làm hoang mang cả ngành học và làm nảy sinh nhiều tiêu cực trong việc in ấn và phát hành một loại tài liệu "Kiến thức cơ bản" mà nhiều học sinh vẫn phải mua và nhiều giáo viên vẫn phải dùng trong tình trạng hoang mang, ngờ vực.

Các chủ trương khác như: năm học chỉ có một kỳ nghỉ dài duy nhất trong hè từ thời thuộc Pháp đến nay, việc hạ điểm liệt trong kỳ thi tốt nghiệp, việc duy trì các kỳ thi tiểu học quy mô và tốn kém, việc bỏ lớp chuyên - lớp chọn... là những vấn đề còn nhiều bàn cãi.

Tóm lại, cách nghĩ và cách làm của những người quản lý giáo dục chưa phù hợp vơi sự phát triển và sự thay đổi cơ bản của GDPT, còn nửa vời, còn vương vấn với cái cũ, chưa nhất quán, chưa theo kịp với cái mới đang phát triển. Nó chưa giúp cho GDPT thoát khỏi tình trạng “bế tắc", nếu không muốn nói là tình trạng "khủng hoảng".

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Những nghịch lý giáo dục

    30/09/2015Hoàng TụyVì sao con em ta giỏi toán mà đời sống kinh tế, xã hội ở nước ta về nhiều mặt lại thể hiện một cung cách làm ăn không hề biết tính toán? Vì sao trẻ em ta có tinh thần kỷ luật cao, mà đời sống công cộng của người lớn trong xã hội lại biểu lộ một ý thức kỷ luật, trật tự thấp kém không thể chấp nhận được ở một nước cần hướng tới công nghiệp hóa và hiện đại hóa? Vì sao trẻ em được dạy bảo phải thật thà, trung thực, mà xã hội người lớn có quá nhiều gian dối, tham nhũng, buôn lậu? Bao nhiêu câu hỏi là bấy nhiêu nghịch lý nhức nhối.
  • Trung thực: nền móng của cải cách giáo dục Việt Nam

    30/12/2005Phạm Xuân Anh"Trung thực nền giáo dục" chính là nền móng của CCGD nước ta hiện nay. Theo quan điểm chủ quan của tôi thì CCGD mà chúng ta đang tiến hành tựa như “xây nhà từ nóc” vậy. Chính vì vậy, những giải pháp chấn hưng giáo dục đều thất bại hoặc không mấy thành công. Tôi có cảm giác rằng nhiều ý kiến, biện pháp CCGD của nhiều tập thể, cá nhân đưa ra vừa qua khi họ đang ở trên… mây để quan sát nền giáo dục nước nhà vậy...
  • Đừng biến học sinh thành khúc gỗ!

    02/12/2005Trần Phương Hoa (Giáo viên trường Genetics - Đại học Bách khoa Hà Nội)"Việc làm cho học sinh trở thành những khúc gỗ biết nghe trên lớp được coi là thành công và khả năng quản lý giỏi của cô. Mọi ý tưởng sáng tạo hay đi chệch khỏi ý tưởng của cô đều bị gạt bỏ..."
  • “Chỉ thị” giảm tải 15% chương trình tiểu học… chỉ là hình thức!

    10/11/2005Năm học này Bộ GD - ĐT chỉ “giảm tải 15% chương trình tiểu học”. Đến nay đã qua nửa học kỳ I của năm học mới, những chủ trương trên vẫn “chưa đi vào cuộc sống” vì dù chương trình đã được “ấn định” nhưng không biết sẽ được “cắt giảm” như thế nào?
  • Dạy thêm, học thêm nhìn từ góc độ đạo đức

    04/11/2005Lê Quang DũngDạy học thêm ở ta cho thấy sự yếu kém về chất lượng và sự bất cập, lạc hậu trong quản lý giáo dục, là giết chết sáng tạo.
  • Ung bướu cần cắt bỏ

    03/11/2005Nhà giáo Trần Hữu TrùSinh thời, NGND Nguyễn Lân đã phát biểu: "Cấm tiệt cái việc dạy thêm". Ông phản đối, lên án kịch liệt tình trạng in ấn xuất bản quá nhiều sách "ăn theo" SGK đưa vào nhà trường nhất là sách toán, văn, tiếng Việt ở bậc tiểu học...
  • Nhồi vịt

    13/10/2005Nguyễn Quang ThânCác bà buôn vịt, trước khi đưa chúng ra chợ bán, thường mua bánh đúc ngô về cắt thành miếng rồi nhồi đẫy diều mấy con vật tội nghiệp. Việc học hành của con em hiện nay làm tôi liên tưởng tới thuật "nhồi vịt" không mấy lương thiện đó của các bà buôn...
  • Bản “thành tích”... đạt chuẩn quốc gia

    12/10/2005Hoàng Trí Dũng - N. Bình - Phạm KiềuTheo báo cáo của Sở GD-ĐT Cà Mau hiện tỉnh đã có 76/89 xã, phường, thị trấn và 4/9 huyện, thành phố đạt chuẩn quốc gia về phổ cập giáo dục trung học cơ sở... Oái oăm thay, các con số báo cáo này được xây dựng dựa trên sự gian lận của những cán bộ quản lý ngành giáo dục và giáo viên nhiều trường...
  • Đổi mới tư duy giáo dục phổ thông

    10/10/2005Nguyễn Kế HàoChúng tôi nói về tư duy giáo dục phổ thông chứ không bàn về tư duy giáo dục chung chung, vì trên thực tế, trong nhiều năm qua giáo dục phổ thông và giáo dục đại học đã không được dẫn dắt bằng tư duy phù hợp với hai bậc học này, mà khi thì đại học bị phổ thông hoá, lúc thì phổ thông lại bị đại học hoá...
  • Bệnh thành tích trong giáo dục vẫn là... bệnh nan y?

    23/08/2005Quốc Thanh - Sông Ngân64,15% - tỷ lệ tốt nghiệp THCS ở Khánh Hòa - đã gây “sóng gió” cho tỉnh này trong suốt mấy tuần qua. Nhưng từ con số này đã nói lên điều gì trong cách dạy và học hay tổ chức thi cử?
  • Thiết bị giáo dục chậm và kém chất lượng

    18/04/2005Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, kinh phí mua sắm thiết bị giáo dục (TBGD) từ ngân sách nhà nước dành cho các địa phương năm học 2005-2006 lên tới 745 tỉ đồng. Tuy nhiên, có tiền rồi, nhưng thiết bị có được cung cấp đầy đủ, kịp thời, có chất lượng, mới là điều quan trọng. Một thực tế đang tồn tại và gây không ít bức xúc, không những cho chính những người đang đứng trên bục giảng và ngồi trên ghế nhà trường, mà còn làm đau đầu các nhà quản lý, ...
  • Chương trình sách giáo khoa còn quá nặng

    13/01/2004Việt Anh"Các tác giả viết sách nên cân nhắc khối lượng chương trình mà học sinh có thể tiếp thu trong mỗi tiết học. Nhìn tổng thể, chương trình hiện nay vẫn còn quá sức các em", Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Minh Hiển phát biểu chiều qua, tại buổi gặp mặt các tác giả viết sách giáo khoa khối THCS...
  • Tự nhiên lấn át xã hội

    11/01/2004Lan Hương80/20 là tỷ lệ học sinh theo học tại ban KHTN và ban KHXH tại hầu hết các trường phân ban. Trong 100 học sinh có tới 80 em chọn học ban KHTN.
  • Tại sao học sinh chúng ta học dở?

    28/11/2003Giáo sư Võ Tòng XuânTừ khi Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng còn đương chức, ông đã mô tả tình trạng giáo dục của ta "tụt nhanh như nhảy dù”, cho đến hôm nay, chất lượng giáo dục ở nước ta vẫn dậm chân tại chỗ hay nói đúng hơn còn xuống dốc nhanh hơn nhảy dù... Tại sao học sinh chúng ta học dở như vậy?
  • Nhà giáo không được tụt hậu

    24/11/2003TS Đỗ Huy ThịnhTại Hội thảo quốc tế về giảng dạy tiếng Anh tổ chức ở Trung tâm Ngôn ngữ khu vực (Singapore) mới đây, trong số hơn 500 người tham dự chỉ có một đại biểu Việt Nam. Nếu không có kinh phí của trường, có lẽ đại biểu này cũng không thể tham dự...
  • Chất lượng giáo dục phổ thông một vấn đề cấp bách (phần 2)

    11/11/2003GS.VS. Nguyễn Cảnh Toàn4. Bệnh hiện đại mà không hài hòa 5. Xa rời cuộc sống 6. Coi nhẹ khoa học tư duy 7. Quá chậm trong việc đổi mới cách dạy, cách học 8. Phải đổi mới quản lý giáo dục...
  • Chất lượng giáo dục thấp: "vị đắng" bắt đầu từ đâu?

    03/10/2003Viện Chiến lược và chương trình giáo dục vừa cho biết, chỉ số tổng hợp về chất lượng giáo dục và nguồn nhân lực của nước ta chỉ đạt 3,79/10, thua kém nhiều so với các nước và vùng lãnh thổ trong khu vực và châu Á như Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc... Điều này chẳng mấy bất ngờ, nhưng vị đắng này bắt đầu từ đâu?
  • Càng cải cách... càng tệ hại

    11/09/2003Hồ Ngọc ĐạiCuộc “đổi mới giáo dục” đang triển khai thực chất là một cuộc cách mạng “lén” đã không hề đem lại bất cứ cái mới nào về ý tưởng và công nghệ mà càng tệ hại hơn...
  • Môi trường học tập làm tăng chất lượng giáo dục tiểu học?

    25/08/2003Nguyệt MinhĐược xây dựng với mục tiêu tăng cường sự đối thoại giữa trẻ em với người lớn, gắn kết mối quan hệ giữa học sinh, giáo viên, nhà trường và chính quyền địa phương , mô hinh “Môi trường học tập bạn hữu” do Tổ chức cứu trợ trẻ em Thuỵ Điển khởi xướng đã chứng minh tính ưu việt của một mô hình giáo dục mới theo chủ trương cải cách giáo dục của Bộ GD&ĐT, sau thời gian thực hiện thí điểm tại 6 trường tiểu học TP.HCM...
  • Giáo dục - Lực bất tòng tâm?

    23/08/2003Võ Sư PhạmNhiều điều xã hội kêu ca về chuyện học thường được nghe thanh minh tại lực bất tòng tâm. Rồi ai cũng hiểu ta thừa tâm, chỉ thiếu lực. Lực là tiền, là cơ sở vật chất để thực hiện cái tâm. Còn cái tâm là gì?
  • Gọi đúng tên thực trạng giáo dục

    10/02/2003Tương LaiTôi muốn đề nghị gọi đúng tên thực trạng của nền giáo dục nước nhà khi những băn khoăn, lo lắng về một mùa thi, một mùa tuyển sinh vừa kết thúc, một năm học mới sắp khai giảng, tạo nên một mối bất an trong tâm lý xã hội.
  • xem toàn bộ